Một số bệnh lý về tóc rụng kèm theo tên “effluvium” có nghĩa như “sự thất thoát”. Effluvium ảnh hưởng một cách đặc trưng lên các giai đoạn khác nhau trong vòng đời sinh trưởng tóc.
Các nang tóc trên da đầu không tiếp tục sản xuất tóc. Chúng đi theo chu kỳ với giai đoạn phát triển hơn 2 năm, sau đó thoái triển bước sang giai đoạn nghỉ ngơi kéo dài khoảng 2 tháng trước khi bắt đầu mọc lên một sợi tóc mới.
Tại bất cứ thời điểm nào trên da đầu người khỏe mạnh cũng có khoảng 80% tới 90% các nang tóc đang trong giai đoạn phát triển.
Các nang sống động này phát triển ở thời kỳ gọi là anagen. Có từ 10% đến 20% nang tóc ở giai đoạn nghỉ ngơi gọi là telogen, khi đó chúng không sản xuất thêm sợi tóc nữa.
Rụng tóc kiểu TE (Telogen Effluvium)
Rụng tóc kiểu TE là tóc rụng trong giai đoạn các nang tóc ở pha nghỉ ngơi. Theo nhiều chuyên gia da liễu nhận định, Telogen effluvium (TE) có lẽ là dạng rụng tóc phổ biến thứ hai.
Đây là một tình trạng bệnh không được xác định cụ thể với rất ít các nghiên cứu. Tuy nhiên, về mặt bản chất, rụng tóc kiểu TE xảy ra khi có sự thay đổi về số lượng nang tóc của tóc phát triển.
Nếu số lượng nang sản xuất tóc suy giảm đáng kể vì bất kỳ lý do nào ở giai đoạn nghỉ ngơi (telogen) thì sẽ có sự gia tăng lớn các nang tóc giai đoạn telogen không hoạt động. Kết quả là tóc rụng xuống, hay còn gọi là tóc rụng kiểu TE.
TE xuất hiện như một cái máy làm mở rộng sự thưa đi của mái tóc trên da đầu, tất nhiên có thể không phải là cả mái đầu.
Rụng tóc kiểu TE có thể nghiêm trọng ở một khu vực da đầu này hơn ở các vùng khác. Thường thì tóc ở đỉnh da đầu mỏng đi hơn so với các cạnh và đằng sau da đầu. Ít khi có hiện tượng đổ chiều của đường tóc, ngoại trừ trong một số trường hợp mãn tính.
Tóc rụng điển hình là tóc telogen, có thể được nhận thấy bằng các chấm cầu nhỏ keratin ở chân tóc. Dù cho điểm hóa sừng đó có sắc tố hay không thì cũng không có gì khác biệt; sợi tóc đó vẫn là telogen điển hình.
Những người mắc chứng rụng tóc kiểu TE không bao giờ mất hoàn toàn tóc trên da đầu, nhưng tóc có thể mỏng đi một cách đáng chú ý trong các trường hợp nghiêm trọng.
Trong khi TE thường chỉ xuất hiện hạn chế trên khu vực da đầu, thì trong nhiều trường hợp nghiêm trọng, chứng rụng tóc này có thể ảnh hưởng tới các vùng khác như lông mày và các khu vực lông mu.
Dù rụng tóc kiểu TE ở dạng nào thì vẫn hoàn toàn có thể khắc phục được.
Các nang tóc không bị ảnh hưởng mãi mãi hoặc không phải là không lật ngược được tình thế; chỉ có điều là các nang tóc ở giai đoạn nghỉ ngơi telogen nhiều hơn bình thường.
3 con đường chính để rụng tóc kiểu TE phát triển
1. Có sự tác động của môi trường giống như những cú sốc quá mạnh ảnh hưởng đến các nang tóc đang phát triển đến mức chúng quyết định chuyển sang giai đoạn nghỉ ngơi một thời gian.
Kết quả là sự gia tăng tóc rụng và sự mở rộng hiện tượng thưa, mỏng của tóc trên da đầu. Rụng tóc kiểu TE có thể phát triển nhanh chóng và đáng chú ý trong vòng 1, 2 tháng kể từ khi “vấp” phải sự cố này.
Nếu giai đoạn kích hoạt tồn tại không lâu thì các nang tóc sẽ quay trở lại thời kỳ tăng trưởng và bắt đầu sản xuất sợi tóc mới một cách nhanh chóng.
Rụng tóc kiểu TE thường kéo dài dưới 6 tháng và những ai mắc chứng rụng tóc này sẽ được trả lại mái tóc với mật độ tóc da đầu bình thường trong vòng 1 năm.
2. Dạng thứ hai của rụng tóc kiểu TE phát triển chậm hơn và tồn tại lâu hơn.
Các nang tóc có thể không làm rụng tóc một cách đột ngột và bước sang giai đoạn nghỉ ngơi telogen. Đúng hơn, các nang tóc có thể bước vào giai đoạn nghỉ ngơi được rồi, nhưng thay vì quay lại giai đoạn tóc phát triển anagen sau 1 hoặc 2 tháng, thì chúng lại dừng lại lâu hơn ở giai đoạn telogen.
Điều này dẫn tới sự tích lũy dần dần các nang tóc giai đoạn telogen và càng ngày càng ít các nang tóc thời kỳ anagen hình thành nên tóc phát triển.
Rụng tóc kiểu TE có thể không khiến nhiều tóc rụng một cách đáng chú ý, nhưng sẽ có sự mỏng đi của tóc trên da đầu. Kiểu rụng tóc này thường dễ xảy ra khi nhân tố “châm ngòi” dai dẳng.
3. Ở dạng rụng tóc kiểu TE thứ 3, các nang tóc không ở lại ở giai đoạn nghỉ ngơi mà là theo các chu trình tăng trưởng “cụt”, nghĩa là người đó sẽ nhận thấy tóc trên da đầu cứ thưa đi và rụng xuống các sợi ngắn, mảnh trong một khoảng thời gian dài.
Nguyên nhân rụng tóc kiểu TE: Stress và chế độ ăn
Nhân tố nào kích hoạt TE? Có rất nhiều câu trả lời khác nhau.
TE xảy ra trong thời gian ngắn đầu tiên phải kể đến là trường hợp sau sinh của chị em phụ nữ. Chứng rụng tóc sau sinh (postpartum) là sự thay đổi các mức hoóc-môn đột ngột ở thời kỳ sinh nở.
Nó giống như một cú sốc rất mạnh đến các nang tóc khiến chúng ngưng lại một khoảng thời gian nào đó.
Tóc rụng tương đối nhiều, song hầu hết chị em sẽ lấy lại được mái tóc của mình một cách nhanh chóng.
Tương tự, tiêm vắc xin, giảm cân thái quá, tổn thương vật lý như tai nạn xe hoặc phẫu thuật cũng tác động lên hệ thống và một phần các nang tóc trên da đầu dẫn đến sự ngưng hoạt động.
Khi yếu tố môi trường này qua đi, cơ thể đã hồi phục thì tình trạng rụng tóc kiểu TE cũng sẽ giảm đi và tóc mới lại mọc lên.
Một số loại thuốc cũng góp phần gây ra tóc rụng kiểu TE, đặc biệt là thuốc chống trầm cảm. Thường thì khi chuyển sang loại thuốc khác thì tình trạng rụng tóc sẽ được giải quyết.
Nhiều tác động tiêu cực dài lâu có thể dẫn tới rụng tóc dai dẳng. Ví dụ, ốm đau mãn tính có thể dẫn tới TE.
Người ta có thể cho rằng, có hai vấn đề chính phải kể đến là căng thẳng mãn tính và sự thiếu hụt dinh dưỡng.
Nhiều chuyên gia da liễu tin rằng căng thẳng trong một thời gian dài có thể gây ảnh hưởng tiêu cực lên sự tăng trưởng của tóc và dẫn tới tình trạng rụng tóc kiểu TE liên tục.
Các nghiên cứu trên động vật đã cung cấp bằng chứng đối với tuyên bố này. Rõ ràng có mối liên hệ giữa stress, sự thay đổi cơ chế sinh hóa nang tóc và tình trạng nhiều nang tóc hơn bước vào giai đoạn nghỉ ngơi telogen.
Dù vấn đề về chế độ ăn có dẫn tới tình trạng rụng tóc kiểu TE ở Bắc Mỹ hay không thì đây vẫn là chủ đề nóng giữa các chuyên gia da liễu.
Thiếu chất khoáng, vitamin hoặc amino acid thiết yếu chắc chắn gây ra TE, như với người dân ở các quốc gia thế giới thứ 3 khi chế độ ăn của họ hoàn toàn thiếu một hoặc nhiều chất dinh dưỡng. Các thí nghiệm trên động vật đã chứng tỏ điều này.
Ở các nước thế giới thứ nhất, chế độ ăn điển hình hiếm khi hoàn toàn thiếu hụt một loại vitamin hoặc khoáng chất đặc biệt.
Tuy nhiên, một số chuyên gia da liễu cho rằng việc cắt giảm lượng tiêu thụ thịt đỏ và thiên về chế độ ăn chay khiến cho một số cá nhân không dung nạp đủ các dinh dưỡng cân bằng cần thiết cho một mái tóc khỏe đẹp và sự phát triển toàn diện của cơ thể.
Đặc biệt, cũng có những tuyên bố cho hay phụ nữ thường thiếu sắt. Tại sao phụ nữ lại đặc biệt hơn? Bởi vì phụ nữ thiếu sắt thường xuyên là kết quả của suy dinh dưỡng.
Một số chuyên gia da liễu còn nhận định vì hiện nay chúng ta ăn ít thịt đỏ hơn, nguồn chính cung cấp sắt, nên một số người không ăn đủ sắt và dẫn tới chứng rụng tóc kiểu TE.
Sự thiếu hụt các chất khác trong chế độ ăn Bắc Mỹ hiện đại bao gồm kẽm, amino acid L-lysine, các vitamin B6, B12 – cũng dẫn tới rụng tóc kiểu TE.
Khi nghi ngờ vấn đề là do sự thiếu hụt dinh dưỡng, thực phẩm bổ sung có thể được sử dụng. Tuy nhiên, thực phẩm chức năng bản thân chúng cũng có nhiều vấn đề.
Cơ thể của chúng ta có thể xử lý một lượng sắt nào đó mỗi ngày. Ở liều cao, sắt lại là chất độc khiến tóc rụng. Nếu quá liều, cung cấp sắt còn gây tử vong.
Bổ sung vitamin A còn gây ra sự phản ứng rụng tóc kiểu TE ở nhiều cá nhân, vì quá nhiều vitamin A sẽ tạo ra chất độc.
Rụng tóc kiểu TE có thể là biểu hiện của của một căn bệnh nào đó. Các giai đoạn đầu của rụng tóc gen di truyền (hói tóc kiểu nam, kiểu nữ, gọi chung là AGA) là giai đoạn rụng tóc kiểu TE phát triển mạnh mẽ.
Giai đoạn đầu của AGA thể hiện sự gia tăng của các nang tóc ở thời kỳ nghỉ ngơi telogen. Một số người ở giai đoạn đầu của AGA có thể có tới 40% nang tóc trên da đầu ở giai đoạn telogen.
TE cũng có thể là triệu chứng của các vấn đề khác như chứng viêm, ví dụ đối với trường hợp rụng tóc từng vùng. Các nang tóc đặc biệt nhạy cảm với hoóc môn tuyến giáp và 1/3 bệnh nhân bị rối loạn tuyến giáp đều có biểu hiện rụng tóc kiểu TE.
Tiêu thụ nhiều chất độc cũng gây nên rụng tóc kiểu TE như một trong nhiều triệu chứng.
[adinserter block=”23″]
Phương pháp điều trị rụng tóc kiểu TE
Cách điều trị rụng tóc kiểu TE phụ thuộc vào nguyên nhân kích hoạt. Đối với TE xảy ra trong thời gian ngắn có thể liên quan đến các nguyên nhân như phẫu thuật. Cách tốt nhất là hãy ngồi cho vững và chờ đợi các nang tóc khôi phục sự hòa hợp của nó.
Đối với chứng rụng tóc kiểu TE dai dẳng , nếu yếu tố nguyên nhân đã được nhận diện thì giải pháp tốt nhất là loại bỏ nguyên nhân.
Ví dụ, nếu stress là vấn đề thì giảm stress là câu trả lời về đường dài. Nếu chế độ ăn thiếu chất dinh dưỡng thể hiện qua xét nghiệm máu thì thực phẩm bổ sung sẽ giải quyết được. Trường hợp thiếu hụt về hoóc-môn tuyến giáp có thể điều trị bằng thực phẩm bổ sung hoóc-môn.
Tuy nhiên, thường thì cũng có những nguyên nhân không dễ gì xác định được. Nếu rơi vào trường hợp này thì có vài lựa chọn.
Hầu hết các chuyên gia da liễu phải kê đơn minoxidil, một loại kích thích mọc tóc trực tiếp. Minoxidil có thể hoạt động hiệu quả ở trên các đối tượng mắc rụng tóc kiểu TE nhưng nguyên nhân sâu xa vẫn chưa được giải quyết, rồi minoxidil lại tiếp tục kiềm tỏa sự tái phát triển của rụng tóc kiểu TE. Sau khi đã loại bỏ được nguyên nhân, có thể ngưng sử dụng minoxidil.
Trước khi bỏ lại chủ đề: rụng tóc kiểu TE, có một vài từ về sự rụng tóc tự nhiên.
Mọi người rụng tóc và bạn có thể nhìn thấy nhiều tóc rụng vài lần trong năm. Các nghiên cứu cho hay những người, nhất là ở khu Bắc Âu cách xa xích đạo, rụng nhiều tóc hơn vào mùa thu và ít mọc tóc hơn vào mùa xuân.
Sự gia tăng tạm thời số lượng nang tóc telogen và tóc rụng có lẽ do những thay đổi hóoc-môn liên quan đến việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Các nghiên cứu ở chồn và một số động vật có vú khác chỉ ra rằng việc phơi nắng có tác dụng kích hoạt mức prolactin.
Prolactin có ảnh hưởng sâu sắc lên sự thay lông. Cũng như với chồn các động vật có vú khác, con người có thể cũng có những phản ứng thay lông tương tự. Tóc rụng trong trường hợp này cũng chỉ là tạm thời.
Rụng tóc kiểu anagen effluvium
Anagen effluvium là một kiểu rụng tóc lan rộng giống như tóc rụng kiểu TE nhưng phát triển nhanh chóng hơn và có thể dẫn tới việc một người mất hết tóc của mình.
Rụng tóc kiểu anagen thường xảy ra ở những người dùng thuốc kìm hãm tế bào trong điều trị ung thư hoặc ở những ai ăn phải các sản phẩm chứa độc tố như thuốc chuột.
Các chất ở dạng này ức chế sự sản sinh nhanh chóng của tế bào. Đây là một yếu tố đáng kỳ vọng nếu bạn đang cố gắng ngăn chặn sự phát triển của ung thư.
Tuy nhiên, các tế bào của nang tóc lại thuộc loại phát triển nhanh nhất và lại không phải là các tế bào ung thư cơ thể có.
Các sợi tóc từ nang tóc trên da đầu mọc đến 0,4mm/ 1 ngày và khả năng tăng trưởng đòi hỏi nhiều sự sản sinh tế bào.
Thuốc kim hãm tế bào ung thư và nhiều loại chất độc gây ức chế nhanh đến sự tăng trưởng tế bào, bao gồm cả sự sản sinh tế bào trong các nang tóc. Kết quả là sự chấm dứt đột ngột việc sản xuất sợi tóc.
Sự tấn công mạnh mẽ của rụng tóc kiểu anagen diễn ra rất chóng vánh. Một số cá nhân khi mới sử dụng thuốc chống ung thư, nói theo đúng nghĩa đen, có thể kéo xuống từng túm tóc trong vòng 2 tuần đầu.
Bởi vì dạng thuốc này hoạt động quá nhanh và nồng độ lại rất mạnh nên các nang tóc không có thời gian để bước vào giai đoạn nghỉ ngơi telogen, như với kiểu rụng tóc telogen – một phản ứng đối với thách thức môi trường ổn định hơn.
Thay vào đó, ở rụng tóc kiểu anagen, các nang tóc bước vào tình trạng “treo” và bị đóng băng một thời gian.
Các sợi tóc rơi xuống nhanh chóng, nhưng thay vì nhìn như tóc rụng kiểu telogen với ít các điểm hình cầu keratin ở chân tóc, tóc rụng thường là tóc anagen loạn dưỡng với chân tóc nhọn hoặc thỉnh thoảng như là có lông.
Với các thuốc chống ung thư kìm hãm tế bào, mức độ tóc rụng khác nhau ở từng người. Một số người có sự kết hợp của cả rụng tóc kiểu anagen và telogen.
Một số Trung tâm điều trị ung thư cố gắng hạn chế tình trạng tóc rụng bằng liệu pháp lạnh.
Liệu pháp này phổ biến ở Châu Âu hơn Bắc Mỹ, là việc quấn quanh da đầu với các khăn đá hoặc sử dụng mũ trùm đặc biệt chứa nước lạnh trong khi sử dụng thuốc chống ung thư.
Chất lạnh giúp nang tóc bước vào trong giai đoạn “ngủ đông” trước khi tiếp xúc với thuốc. Điều này làm cho các tế bào của nang tóc không phải hấp thu thuốc và chịu các tác hại do thuốc gây ra.
Kết quả là ít tóc rụng do nguyên nhân bởi thuốc chống ung thư nhiều hơn.
Tuy nhiên, các bác sỹ cũng lo ngại rằng nếu áp dụng liệu pháp lạnh trong suốt quá trình dùng thuốc kháng ung thư, tế bào ung thư trong da có thể vì thế mà tránh được thuốc.
Một số thuốc thử nghiệm giúp kìm tỏa tóc rụng do thuốc đang được phát triển nhưng vẫn còn nhiều những e ngại bởi các phương pháp chặn đứng được tóc rụng vô tình lại bảo vệ tế bào ung thư trong da.
Trong khi, tóc rụng kiểu anagen diễn tiến rất nhanh chóng, thì sự khôi phục cũng rất nhanh. Bởi vì các nang tóc chỉ “đóng băng” trong một khoảng thời gian nào đó, chúng vẫn sẵn sàng mọc lên một khi nhân tố gây rụng tóc kiểu anagen đã được loại bỏ.
Khi hoàn thành đợt điều trị với thuốc chống ung thư, một người có thể bắt đầu thấy tóc mới mọc lên trong vòng 1 tháng.
Các nang tóc không bị phá hủy, vì vậy mật độ phát triển của tóc mọc lên vẫn bình thường. Tuy nhiên, một số người để ý thấy sự thay đổi bản chất của sợi tóc sinh ra. Họ nhận thấy tóc thay đổi từ thẳng chuyển sang quăn hoặc ngược lại, hoặc đôi khi có sự thay đổi về màu tóc. Những thay đổi này có thể là vĩnh viễn.
Dịch từ bài viết – Telogen Effluvium and Other effluviums – website Webmd – Nguyễn Thị Thu Hằng dịch – Út Em Shop sở hữu nội dung tiếng Việt.
