Vàng da ở trẻ sơ sinh khỏe mạnh

Út Em chào các mẹ. Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng phổ biến trong đó da và lòng trắng mắt bé có màu vàng xảy ra khi lượng bilirubin trong máu quá nhiều.

Bilirubin (bill-uh-ROO-bin) được sản sinh do sự phá vỡ cấu trúc tế bào hồng cầu bình thường. Thông thường, nó sẽ đi qua gan và gan sẽ tiết ra thành mật (chất lỏng giúp hỗ trợ quá trình tiêu hóa) vào trong ruột.

Vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra khi bilirubin được sản sinh ra nhanh hơn khả năng gan có thể chuyển hóa và đưa vào cơ thể. Dưới đây là một số nguyên nhân:

• Trẻ sơ sinh sản sinh nhiều bilirubin hơn người già vì các bé có nhiều tế bào hồng cầu
• Sự phát triển gan của trẻ sơ sinh có thể không đáp ứng việc loại bỏ bilirubin trong máu
• Ruột của trẻ hấp thụ bilirubin rồi đưa ra ngoài cơ thể dưới dạng phân

Tình trạng vàng da nghiêm trọng (khi lượng bilirubin cao, thường trên 25mg) mà không được điều trị có thể gây nên tình trạng điếc, bại não hoặc một số dạng tổn thương não khác. Trong một số tình huống hiếm thấy, vàng da có thể là dấu hiệu của bệnh lý khác như nhiễm trùng hoặc vấn đề liên quan đến tuyến giáp.

Bác sĩ khuyến cáo tất cả trẻ sơ sinh nên kiểm tra để xác định tình trạng vàng da trong vòng vài ngày sau sinh.

Các loại vàng da

Các loại vàng da phổ biến nhất thường gặp là:

Vàng da sinh lý (thông thường): Phần lớn trẻ sơ sinh đều bị vàng da nhẹ bởi vì gan vẫn chưa hoàn thiện. Nó thường xuất hiện khi trẻ được 2-4 ngày tuổi và biến mất trong khoảng 1-2 tuần tuổi.

Vàng da ở trẻ sinh non: Tình trạng này khá phổ biến ở trẻ sinh non vì cơ thể của bé chưa sẵn sàng để bài tiết bilirubin hiệu quả. Để tránh những biến chứng, các bé cần được điều trị dù lượng bilirubin vẫn thấp hơn những bé sinh đủ ngày đủ tháng bị vàng da sinh lý.

Vàng da do cách hấp thụ sữa mẹ: Vàng da có thể xảy ra khi trẻ trong giai đoạn bú sữa mẹ không nhận được đủ sữa do khó khăn trong việc bú mẹ hoặc vì sữa mẹ không hấp thụ vào trong. Đây không phải do vấn đề của sữa mẹ mà do trẻ không hấp thụ được đầy đủ sữa. Nếu bé bị vàng da trong trường hợp này, các mẹ cần tham khảo ý kiến tư vấn về việc cho con bú.

Vàng da do sữa mẹ: Khoảng 1-2% trẻ bú sữa mẹ bị vàng da do một số chất trong sữa mẹ làm tăng lượng bilirubin. Việc này có khả năng ngăn cản sự bài tiết bilirubin qua ruột. Tình trạng này thường xảy ra sau khoảng 3-5 ngày và cải thiện dần dần trong khoảng 3-12 tuần.

Nhóm máu không tương thích (vấn đề về Rh hoặc ABO): Nếu các mẹ và bé khác nhóm máu, cơ thể các mẹ có thể sản sinh kháng thể phá hủy tế bào hồng cầu của bé. Điều này làm tích tụ lượng bilirubin trong máu của trẻ. Tình trạng vàng da không tương thích có thể xảy ra ngay trong những ngày đầu tiên của bé sau khi sinh. Vấn đề liên quan đến Rh không tương thích có thể gây nên tình trạng vàng da nguy hiểm nhất nhưng hiện nay vẫn có thể ngăn chặn tình trạng này bằng các tiêm mũi globulin miễn dịch Rh cho các mẹ.

Dấu hiệu và triệu chứng vàng da ở trẻ sơ sinh

Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh thường xuất hiện trong khoảng ngày thứ hai, thứ ba sau sinh. Da của bé mắc chứng vàng da thường bị vàng trên mặt đầu tiên, sau đó ở cổ và bụng, cuối cùng là ở chân. Nó cũng có thể làm cho lòng trắng của mắt có màu vàng.

Hiện nay, một số trẻ sơ sinh thường ra viện sau khi sinh 1-2 ngày thì khoảng 1-2 ngày sau nên cho bé đi kiểm tra lại xem bé có bị vàng da hay không.

Các gia đình nên theo dõi bé về vấn đề vàng da ở trẻ sơ sinh. Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh tương đối khó để nhận ra, đặc biệt với trẻ da màu. Nếu các mẹ không chắc chắn, hãy ấn nhẹ lên da phần mũi và trán của bé – trường hợp bé bị vàng da, da của bé sẽ xuất hiện màu vàng khi các mẹ bỏ tay ra.

Khi nào cần gọi cho bác sĩ

Nên gọi cho bác sĩ nếu các mẹ nghi ngờ bé bị vàng da. Bác sĩ sẽ lấy mẫu máu của bé để kiểm tra lượng bilirubin trong máu. Một số phòng khám sử dụng máy đo ánh sáng để đo kết quả sơ bộ và nếu chỉ số cao, cần phải lấy mẫu xét nghiệm.

Các mẹ có thể gọi cho bác sĩ ngay nếu thấy:

• Trẻ bị vàng da trong suốt 24 tiếng sau khi chào đời
• Vàng da lan rộng hơn, sẫm màu hơn hoặc mức độ dần nghiêm trọng hơn
• Nhiệt độ ở hậu môn của bé cao hơn 37,8^oC
• Trẻ có dấu hiệu như bị ốm hoặc bị ốm thực sự
• Trẻ biếng ăn
• Trẻ ngủ nhiều hơn bình thường

Thực tế rất khó để biết liệu bé có bị vàng da hay không nên nếu các mẹ thấy bé có dấu hiệu mắt hoặc da bị vàng thì nên đưa đến bác sĩ để kiểm tra.

[adinserter block=”12″]

Phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Phần lớn các trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh không cần điều trị. Tình trạng vàng da nhẹ hoặc vừa thường sẽ biến mất sau 1-2 tuần do cơ thể bé có thể điều chỉnh lượng bilirubin bị dư thừa trên cơ thể.

Bác sĩ thường khuyến nghị các mẹ cho bé bú sữa mẹ nhiều hơn hoặc bổ sung sữa công thức để giúp bé đào thải bilirubin ra ngoài theo phân. Trong một số trường hợp, các sĩ sẽ yêu cầu các mẹ tạm thời dừng việc cho con bú. Nếu tình trạng này xảy ra, máy hút sữa sẽ giúp các mẹ trữ sữa sau đó cho bé bú lại khi bé hết bị vàng da.

Nếu tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh nghiêm trọng, bác sĩ thường sử dụng phương pháp điều trị bằng ánh sáng đặc biệt để giúp loại bỏ bớt bilirubin ra khỏi cơ thể bé.

Nếu bé bị vàng da rất nghiêm trọng mà sử dụng nhiều phương pháp điều trị không hiệu quả thì có thể bé sẽ phải truyền máu.

(Dịch từ bài viết “Jaundice in healthy newborns” – website Kidshealth – chuyên gia tư vấn Tiến sỹ Rupal Christine Gupta – Nguồn ảnh: NHS UK – Phạm Thị Thủy dịch – Út Em Shop sở hữu nội dung tiếng Việt)